Van november 2024 tot januari 2025 hebben studenten onderzoek gedaan naar kwetsbaarheden van winkelgebieden in vier steden: Amsterdam, Hilversum, Utrecht en Dordrecht. Dit onderzoek vond plaats binnen de City Deal Dynamische Binnensteden, een samenwerking tussen tien steden gemeenten, drie ministeries en andere partijen.
Onderzoek naar vitaliteit en ondermijning
De onderzoeksvraag luidde: “Op welke wijze kan een informatiebeeld worden verkregen van de vitaliteit van een (winkel)gebied, zodanig dat daarmee kwetsbaarheden en dreigingen die duiden op ondermijning of daartoe zouden kunnen leiden in beeld worden gebracht?”
Om deze vraag te beantwoorden, hebben de studenten kwetsbare branches in kaart gebracht en opvallende zaken gesignaleerd binnen de onderzochte winkelgebieden. Dit deden zij door middel van deskresearch, observaties op basis van indicatoren en gesprekken met betrokkenen.
Van observatie naar inzicht: het trechtermodel
Een belangrijke methode binnen het onderzoek was het zogenoemde ‘trechtermodel’. Hiermee werd grote hoeveelheden data verzameld en geanalyseerd, waarbij verbanden werden gelegd tussen verschillende indicatoren van vitaliteit en mogelijke signalen van ondermijning. Vooral in de observatiefase leverde dit waardevolle inzichten op per gebied doordat deskonderzoek en veldwerk samenkomen en de opeenstapeling van indicatoren leiden tot een sterker informatiebeeld. Dit geeft niet alleen een beeld van de huidige staat van de gebieden, maar kan ook aanknopingspunten bieden voor verdere analyse of handelingsperspectief.
De Transformatietool: van ondermijning naar vitaliteit
Binnen de City Deal Dynamische Binnensteden wordt gewerkt aan een analyse- en diagnosetool die aanvankelijk gericht was op het in kaart brengen van ondermijning. Gaandeweg werd echter duidelijk dat de focus breder moest liggen: niet alleen ondermijning, maar vooral de algemene vitaliteit van een binnenstad is een essentiële factor om risico’s te begrijpen en te beheersen. In dit proces wordt samengewerkt met het Programma Zicht op Ondermijning van Avans Hogeschool.
Een belangrijk onderdeel van de City Deal Dynamische Binnensteden is de ontwikkeling van de Transformatietool. Deze tool helpt bij het verkrijgen van een eerste inzicht in de vitaliteit van een gebied. Dit gebeurt in drie fasen:
- Verzamelen van signalen over de vitaliteit van een gebied en de selectie en afbakening van een centrumstraat.
- Analyseren van objectieve data aan de hand van vier kernaspecten van vitaliteit.
- Valideren van de data door middel van observaties en een signaleringstool.
Waardevolle inzichten voor de toekomst
De studenten hebben met hun onderzoek bijgedragen aan de validatie van indicatoren voor de Transformatietool. Vooral de observaties leverden nuttige bevindingen op, die laten zien dat deze aanpak, ontwikkeld door Avans, potentie heeft. Deelnemende steden hebben kunnen ervaren wat die werkwijzen kan betekenen voor hun eigen praktijk. Het vormt een basis voor verdere ontwikkeling van de Transformatietool (naar brede vitaliteit), doordat deze gestructureerde manier van observeren bijdraagt aan een diepgaande analyse van een gebied.
Met deze gecombineerde methoden ontstaat een steeds scherper beeld van hoe winkelgebieden vitaal en weerbaar kunnen blijven. Door vroegtijdig signalen op te vangen en verbanden te leggen tussen verschillende indicatoren, kan zowel de vitaliteit van een gebied worden versterkt als de risico’s op ondermijning beter worden beheerst.
Hans Broks – Hogeschooldocent Integrale Veiligheidskunde: “Zich nog weinig bewust van hoe ‘ondermijning’ zich in een bepaald gebied kan manifesteren begonnen studenten na een eerste uitleg met een zekere mate van onzekerheid aan hun onderzoek. Naarmate studenten wekelijks werden geïnstrueerd waar zij zich gedurende hun observaties telkens op moesten richten nam ook merkbaar hun enthousiasme voor het onderzoek toe. Zo merkte een studente na de tweede observatie met een big smile op:
‘Nu snap ik wat er wordt bedoeld, je gaat het pas zien als je het doorhebt!’ “
